پيش‌نويس راهنماي اجراي حقوق بشر در بخش فناوري اطلاعات و ارتباطات نيز منتشر شد

الف. پيشگفتار

به زبان ساده، مردم حق دارند با كرامت با آنان رفتار شود. حقوق بشر ذاتيِ تمام انسان‌هاست و همه بدون تبعيض شايسته‌ي بهره‌مندي از آن‌ هستند. كشورها الزام قانوني دارند كه به حقوق بشر مندرج در كنوانسيون‌هاي بين‌المللي كه تأييد مي‌كنند احترام بگذارند، از آن‌ها حفاظت كنند و به اجرا بگذارند. با اين همه، اقدام‌هاي كسب و كار، مانند سايربخش‌هاي غيرحكومتي مي‌تواند بر بهره‌مندي كاركنان، مشتريان، كارگران در زنجيره‌ي تأمين آن‌ها، يا جوامع پرامون عمليات آن‌ها، از حقوق بشر، به صورت مثبت يا منفي تأثير بگذارد. تجربه نشان مي‌دهد كسب و كار، همانطور كه در نشريه «حقوق بشر ترجمه شده» [1] ملل متحد ترسيم شده است، مي‌تواند، به صورت مستقيم يا غيرمستقيم، عملاً يك تأثير نامطلوب [2] بركل طيف حقوق بشر بگذارد. وقتي كسب و كار‌ها به اين خطر و نحوه‌ي كاستن از آن توجه نكنند، مي‌توانند حقوق بشر را نقش كنند و مي‌كنند.

در ژوئن 2011، شوراي حقوق بشر ملل متحد با توافق عمومي «اصول راهنماي ملل متحد در خصوص مكسب و كار و حقوق بشر» («اصول راهنما») را تصويب كرد كه نخستين مرجع معتبر جهاني در خصوص نقش‌هاي مربوط به كسب و كار و دولت‌ها براي مساعدت به تضمين اين است كه كمپاني‌ها در عمليات خود و در روابط كسب و كار خود حقوق بشر را رعايت خواهند كرد. اين اصول پيامدهاي سه ركن «حفاظت، رعايت و جبران» چارچوب ملل متحد در خصوص كسب و كار و حقوق بشر را توضيح مي‌دهد، كه عبارتند از:

• وظيفه حكومت [3] در حفاظت از حقوق بشر در قبال سوءاستفاده‌ي اشخاص ثالث، شامل كسب‌ و كار ف از طريق سياست‌ها، مقررات و آموزش مناسب.
• مسؤليت شركتي براي احترام به حقوق بشر، به اين معنا كه كسب و كار لازم است از نقض حقوق بشر و ديگران بپرهيزد و با تأثيرات نامطلوبي كه با آن‌ها مواجه مي‌شوند برخورد كنند،‌ و
• نياز به دسترسي بيشتر قربانيان سوءاستفاده كسب و كار از حقوق بشر به جبران اثربخش، از طريق ابزارهاي قضايي و غيرقضايي.

اصول راهنما و چارچوب ملل متحد از سوي نماينده ويژه مديركل ملل متحد در خصوص كسب و كار و حقوق بشر، استاد هاروارد جان راگي طي شش سال مأموريت او تدوين شد. اين اسناد، كه بر تحقيق و مشاوره‌ي گسترده با نمايندگان دولت‌ها، كسب‌و كار‌، و جامعه مدني (شامل اتحاديه‌هاي كارگري، ان.جي.او‌ها و كارشناسان حقوقي و دانشگاهي) مبتني هستند، پذيرش و حمايت گسترده كسب كردند. اصول راهنما در متن ملل محتد از سوي يك كارگروه كاشناسي دردست اجراست.

در اكتبر 2011، كميسيون اروپايي پيام جديدي را در مورد مسؤليت اجتماعي شركت به تصويب رساند كه مسؤليت اجتماعي شركت را به مثابه «مسؤليت بنگاه‌ها در قبال تأثيراتشان بر جامعه» تعريف كرد. بخش نفت و گاز يكي از سه بخشي است كه اين كميسيون براي تدوين يك راهنماي اختصاصي بخش براي مسؤليت شركت در رعايت حقوق بشر طبق «اصول راهنما» انتخاب كرده است.

هرچند اين راهنما به ويژه وضعيت و تجربه‌هاي كسب و كار اتحاديه اروپا را به حساب مي‌آورد، هدفش آن است تا آنجا كه ممكن است جهاني باشد، از طريق تحقيق و نظرات طيف گسترده‌اي از ذينفعان، از جمله نمايندگان متخصص از كسب و كار، اتحاديه‌هاي كارگري، ان.جي.او‌ها و دولت‌ها مطلع باشد تا بتواتند به يك رويكرد هماهنگ با اجراي اصول راهنما مدد برساند. اين راهنما براي كمپاني‌ها است و بنا بر اين روي مسؤليت شركتي رعايت (شامل مسؤليت‌هايي در ارتباط با دسترسي به جبران) تمركز مي‌كند. با اين همه، هر جا ممكن باشد، سعي مي‌كند پيامدهاي نقش حكومت را در توانمند‌سازي حمايت و تشديد تلاش‌هاي كسب و كار براي مواجه با مسؤليتهايش براي رعايت به مثابه بخشي از وظيفه حكومت به حساب آورد.

هيچ جيز اين راهنما نمي‌خواهد ماهيت به هم پيوسته‌ي سه ركن چارچوب ملل متحد را كم‌ اهميت نشان دهد.

1. مقاصد راهنما براي بخش فناوري اطلاعات و ارتباطات

كمپاني‌هاي آي.سي.تي مسؤل به طور فزاينده در پي دانستن و نشان دادن اين هستند كه آنان در طول فعاليت‌ها و روابط كاري خود با تصويب سياست‌ها و فرايند‌هاي مناسب در هماهنگي با «اصول راهنما» حقوق بشر را رعايت مي‌كنند. اين راهنما مي‌خواهد از اين تلاش‌ها حمايت كند و ساير كمپاني‌هاي فعال در بخش نفت و گاز را تشويق كند تا به صورت عميق‌تر با مسؤليت خود در مورد رعايت درگير شوند.

مانند «اصول راهنماي ملل متحد»، اين راهنما براي كمپاني‌هاي آي.سي.تي با هر اندازه‌، با انواع مختلف مالكيت و ساختار، كاربرد دارد. با اين همه، اين راهنما روي فعاليت‌ها و بازيگران توليد‌كننده‌ي اين بخش، شامل فعاليت‌هاي كمپاني‌هاي بين‌المللي نفت، جوينت‌ ونچرها، كمپاني‌هاي خدمات نفت، كمپاني‌هاي استخراج، تأمين‌ كنندگان و پيمانكاران تمركز مي‌كند. همانطور كه «اصول راهنما» قبول دارد، وقتي اجراي مسؤليت رعايت مطرح مي‌شود، «يك اندازه قد همه نيست». هيچ كمپاني‌اي با «لوح سفيد» شروع نمي‌كند، و اجرا بايد فرهنگ شركت را به حساب آورد، كه ممكن در برگيرنده مسائل مرتبط با مقاومت در برابر تغيير و چالش اولويت‌هاي رقابتي باشد.

تمركز اين راهنما روي تضمين اين است كه كمپاني‌هاي آي.سي.تي حقوق بشر را رعايت مي‌كنند. چيزي حاكي از اين نيست كه اين كمپاني‌ها فقط اثرات منفي روي حقوق بشر دارند - به خوبي پذيرفته شده كه كمپاني‌هاي بخش نفت و گاز نقش مهمي در حمايت از توسعه از طريق تدارك انرژي و ايجاد درآمدهاي چشمگيري كه (اگر خوب مديريت شوند)مي‌توانند به كاستن از فقر و تحقق بسياري از حقوق بشر كمك كنند ايفاء مي‌كنند. بخش بالادستي نفت و گاز اروپا سهم چشمگيري در جي.دي.پي منطقه دارند؛ از نظر جهاني، صنايع پائين دستي و واسته مانند محصولات نفتي، پتروشيمي‌ها، پلاستيك‌ها، و فيبرهاي مصنوعي به ايجاد چشيم‌گير مشاغل كمك مي‌كنند. با اين همه، رعايت حقوق، توقع پايه‌اي از تمام كمپاني‌ها در چارچوب مسؤليت شركتي براي رعايت است، و در نتيجه، پيشگيري، تسكين و جبران اثرات نامطلوب حقوق بشر در اين بخش قلب اين جزوه‌ي راهنماست.