ابزارهاي كمك آموزشي عرف پارلماني؛ 2- راهنماي الكتريكي رويه‌ي پارلماني

حوزه‌ي اين اختراع

در مقدمه‌ي سند ثبت دستگاه الكتريكي راهنماي رويه‌ي پارلماني حوزه‌ي اين اختراع به اين شرح تعريف شده است:

اختراع حاضر به طور كلي به ابزارهاي آموزش و پرورش، به طور خاص، به ابزارهاي كمك آموزشي براي برگزاري نشست‌ها طبق قواعد تثبيت شده (رسمي) رويه‌ي پارلماني مربوط مي‌شود.

پسزمينه‌ي اين اختراع

در مورد پسزمينه‌ي اين اختراع نيز آمده است:

پيچيدگي‌ها و ظرايف موجود در اداره‌ي نشست‌ها طبق قواعد رويه‌ي پارلماني، حتي براي كساني كه قانون پارلماني را تدريس مي‌كنند دشواري‌هاي جدي‌ دارد و براي افراد عادي در بسياري از موارد آنقدر حاد هستند كه چه بسا موحب ناكارآيي قواعد شوند. در تلاش براي معرفي قواعد رسمي به شيوه‌ي منطقي و مختصر، چندين كتاب منتشر شده است؛ دو نمونه از اين كتاب‌ها، «رابرت‌ز روولز آو اوردر» و «راهنماي آئين پارلماني كوشينگ» هستند. با اين همه، براي آنكه افراد عادي بتوانند يك نشست را طبق قواعد عرف پارلماني رياست و اداره كنند، آموزش رسمي و غيررسمي قابل توجهي مورد نياز است. به علاوه، حتي به رغم كسب آشنايي با رويه‌ي پارلماني از طريق اين آموزش‌ها، به دليل پيچيدگي اين قواعد، در جريان برگزاري يك نشست پرسش‌هاي فراواني در ارتباط با رويه‌ي پارلماني مطرح مي‌شود كه افراد عادي نمي‌توانند به آن‌ها پاسخ بدهند. چنين پاسخ‌هايي مستلزم صرف وقت براي مراجعه به اقلام چاپي براي يافتن پاسخ اين پرسش‌ها در جريان نشست است كه منجر به مداخلات نا‌ به جا و گاهي اوقات آزاردهنده خواهد شد.

به خاطر همين دليل‌ها، ابزارها و نقشه‌هاي متعددي براي كمك به اداره‌ي نشست‌ها طراحي شده‌اند. يكي از اين ابزارها در پتنت شماره‌ي 2،865،113 ايالات متحد آمريكا به كينگ اختصاص يافته است [‍‍[اين اختراع با عنوان تابلوي راهنماي رويه‌ي پارلماني، در تاريخ 3 ماه مه سال 1956 به نام والنتين.جي. كينگ به ثبت رسيده و در آينده‌ در اين شبكه معرفي خواهد شد]]. اين دستگاه از يك تابلوي راهنما استفاده مي‌كند كه تعداد زيادي علامت كشوئي دارد كه هر كدام نشانه‌ي يك پيشنهاد پارلماني هستند. حركت دستي يك علامت، سبب آشكار شدن شكاف‌هاي متعددي مي‌شود كه پاسخ‌هاي پرسش‌هاي متنوعي را نشان مي‌دهند كه لازم است براي تعيين تكليف آن پيشنهاد مورد توجه قرار بگيرند. به عنوان نمونه، يكي از اين پرسش‌ها اين است كه آيا آن پيشنهاد بايد مورد حمايت قرار بگيرد يا نه.

ابزارهايي مانند آنچه كه به نام كينگ ثبت شده نقص‌هاي متعددي دارد. به عنوان نمونه، كار كردن با اين دستگاه دستي خيلي سخت است و اطلاعاتي را كه ارايه مي‌دهد به سادگي قابل هظم نيست. با اين همه، گمان مي‌رود گذشته از پرداختن به نواقص اختراع‌هاي قبلي، خصوصيت‌ها و مزيت‌هاي متعدد اختراع حاضر مي‌تواند از طريق توجه به خود اين اختراع مورد توجه قرار بگيرد.

خلاصه‌ي اين اختراع

در بخش بعدي سند راهنماي الكتريكي رويه‌ي پارلماني،‌ به اختصار معرفي شده است:

طبق اختراع حاضر، يك دستگاه راهانماي الكتريكي رويه‌ي پارلماني براي فائق آمدن بر مشكلات اختراع قبلي كه در بالا تشريح شد ارايه مي‌شود. به علاوه، دستگاه اختراعي، پاسخ‌هاي سريع الوصول، راحت التفسير، و جالب النظر مرتبط با ملاحظات مربوط به تعيين تكليف يك پيشنهاد در دست بررسي را ارايه مي‌دهد. افزوده بر اين، ساخت اين دستگاه نسبتاً ارزان و حمل آن فوق‌العاده آسان است.

تصوير يك

شرح جزئيات دستگاه

قبل از ارايه‌ي توضيح درمورد طرز كار اين دستگاه، از خوانندگان درخواست مي‌شود متن پي.دي.افي سند پتنت اين دستگاه را پرينت بگيرند تا بتوانند تصاوير مورد اشاره را با كيفيت بهتري مشاهده كنند.

همانطور كه ملاحظه مي‌كنيد، تصوير يك صفحه‌ي رويي دستگاه را نشان مي‌دهد. اين صفحه از چهار قسمت تشكيل شده است كه در ادامه هر يك از آن‌ها تشريح مي‌شود:

1. پيشنهادهاي پارلماني

در سه ستون عمودي سمت چپ صفحه، در چارگوش‌هايي كه با شماره‌هاي 20 تا 43 مشخص شده است نام انگليسي پيشنهاد اصلي و 23 پيشنهاد پارلماني به ترتيب ذكر شده است. برگردان فارسي آن‌ها در ادامه نقل مي‌شود:
 1. پيشنهاد اصلي
 2.تعويق دائم
 3. اصلاح
 4. اصلاح اصلاح
 5. ارجاع به كميته
 6. تعويق موقت
 7. كميت مذاكره
 8. كفايت مذاكره
 9. زوي‌ميزگذاري
 10. روي‌ميزبرداري
 11. تجديد‌نظر
 12. لغو
 13. تعليق قواعد
 14. اجازه‌ي تصحيح يا بازپس‌گيري
 15. تفكيك موضوع
 16. مخالفت با بررسي
 17. تمديد اخذ رأي
 18. سؤال پارلماني
 19.فرجام‌خواهي حكم رئيس
 20. اخطار برنامه‌اي
 21. تقاضاي فوريتي
 22. تنفس
 23. ختم جلسه
 24. تعويق جلسه

همانطور كه در صفحه‌ي رويي دستگاه مشاهده مي‌كنيد، سمت چپ هر يك از چارگوش‌هاي شماره‌ي 20 تا 43، تصوير يك سويچ را مي‌بينيد كه با شماره‌هاي 21A تا 43A مشخص شده‌اند. با به كار انداختن هر يك از اين سويچ‌ها، يك سري ازچراع‌هايي كه در بالاي صفحه‌ قرار دارند روشن مي‌شوند. اما روشن يا خاموش شدن اين چراغ‌ها چه معنايي دارد؟

2. چراغ‌هاي نمايشگر

اگر در تصوير صفحه‌ي رويي دستگاه بيتشر دقت كنيد خواهيد ديد كه زير هر يك از اين چراع‌ها كلمه‌ي انگليسي «بله» يا «نه» نوشته شده است. به اين ترتيب، روشن شدن لامپ «بله» به معناي پاسخ مثبت به يك پرسش پارلماني است، اما روشن شدن چراغ «نه» به معناي پاسخي منفي به همان سؤال است. (بديهي است كه هنگام ساخت اين دستگاه مي‌‌توان از لامپ هاي رنگي استفاده كرد. در آن صورت، لامپ قرمز به معناي «نه»، و لامپ سبز رنگ به معناي «بله»‌ خواهد بود). اما اين سؤال‌ها چه هستند؟

خصوصيات استاندارد پيشنهادهاي پارلماني

هر يك از پيشنهادهاي پارلماني 8 خصوصيت توصيفي استاندارد دارند كه در فصل‌هاي اول تا دهم كتاب «رابرتز رولز آو اوردر» به تفصيل تشريح شده است. برگردان فارسي اين فصل‌ها را در بخش عرف پارلماني وب سايت «مؤسسه اخلاق پزشكي ايرانيان» ملاحظه كنيد. اين خصوصيت هشتگانه، به صورت خيلي خلاصه‌ عبارتند از:

• 1. نياز به حمايت

آيا وقتي اين پيشنهاد مورد نظر مطرح مي‌شود لازم است دست كم يك فرد ديگر موافقت خود را با بررسي اين پيشنهاد در مجمع اعلام كند؟‌

خاطر نشان مي‌شود، به اين عمل در عرف پارلماني بريتانيا second كردن گفته مي‌شود كه به معناي حمايت كردن هم هست.

در توضيح بيشتر بايد گفته شود كه برخي از پيشنهادهاي پارلماني، نيازي به حمايت شدن ندارند، اما برخي از آن‌ها بايد مورد حمايت قرار بگيرند.

حالا دوباره به صفحه‌ي رويي دستگاه توجه كنيد. داخل چارگوش سمت چپ بالاترين رديف نوشته‌ها، كه با عدد 50 مشخص شده، عبارتي انگليسي ديده مي‌شود كه معنايش همين است: لزوم حمايت؟ و زير همين چارگوش، دو دايره مشاهده مي‌كنيد كه با شماره‌ي 50A , 50A1 مشخص شده‌اند كه به معناي «بله» يا «نه» هستند. خوب، حالا ديگر بايد با طرز كار اين قسمت دستگاه آشنا شده باشيد؟

بله، درست حدس زديد! با به كار انداختن سويچ كنار هر يك از پيشنهاد‌ها، يكي از اين دو چراع روشن مي‌شود. اگر لامپ «بله» روشن شود، به اين معناست كه طرح اين پيشنهاد در مجمع مستلزم آن است كه دست كم يك نفر از حاضران صاحب رأي حاضر در مجمع تصميم‌گيري با بررسي اين پيشنهاد موافق باشد. اما اگر لامپ «نه» يا چراغ قرمز روشن شود، به اين معناست كه طرح آن پيشنهاد نيازي به حمايت ندارد.

• 2. قابل‌مذاكره

دومين خصوصيت استاندارد پيشنهادهاي پارلماني اين است كه آيا آن پيشنهاد قابل‌مذاكره است يا نه؟ در توضيح بيشتر بايد گفت، مثلاً پيشنهاد مبني بر «كفايت مذكره» نيازي به مذاكره ندارد و بعد از طرح آن، بي‌درنگ به رأي گذاشته خواهد شد و با دو سوم آراء به تصويب مي‌رسد، اما پيشنهاد «ارجاع‌ به كميته» نياز به مذاكره دارد. يعني مزاياي پيشنهاد در دست بررسي قبل از رأي‌گيري بايد به مذاكره گذاشته شود.

به اين ترتيب تمام پيشنهادهاي پارلماني،‌ از اين نظر كه قابل مذاكره هستند يا نه، به دو گروه تقسيم مي‌شوند، چارگوش دوم از سمت چپ در بالاترين رديف نوشته‌ها در صفحه‌ي رويي دستگاه، كه با شماره‌ي 51 مشخص شده، به همين خصوصيت اختصاص داده شده است. در اين چارگوش كلمه‌اي انگليسي‌اي مشاهده مي‌كنيد كه برگردان فارسي آن مي‌شود: قابل‌مذاكره؟ و زير اين چارچوش نيز دو دايره‌ي كوچك ديگر مشاهده مي‌كنيد كه به معناي «بله» يا «نه»‌ هستند.

به اين ترتيب، وقتي سويچ مربوط به يكي از 24 پيشنهاد پارلماني را به كار بياندازيد، يكي از اين دو چراغ زير چارگوش شماره‌ي 51 نيز روشن مي‌شود. اگر لامپ «بله» روشن شود به اين معناست كه آن پيشنهاد «قابل مذاكره» است، و اگر چراغ قرمز يا «نه» روشن شود به اين معناست كه آن پيشنهاد قابل‌ مذاكره نيست.

• 3. قابل اصلاح

يكي ديگر از خصوصيات استاندارد پيشنهادهاي پارلماني قابل‌ اصلاح بودن يا نبودن آن‌هاست. به اين معنا، كه قبل از به رأي گذاشتن آن‌ها، مي‌توان در مورد اصلاح اجزاء آن پيشنهاد مذاكره كرد. به اين ترتيب، در حاليكه پيشنهاد «كفايت مذاكره» قابل اصلاح نيست، اما پيشنهاد مربوط به «تعويق جلسه به ساعت 3 بعد از ظهر روز سه شنبه‌ي آينده» قابل اصلاح است و مي‌توان زمان به تعويق انداختن جلسه را اصلاح كرد و بعد از رآي آوردن اصلاحيه‌ها، پيشنهاد تعويق جلسه را به رأي گذاشت.

همانطور كه حدس مي‌زنيد، در سومين چارگوش بالاترين رديف نوشته‌هاي صفحه‌ي رويي دستگاه از سمت چپ، كه با عدد 52 مشخص شده، كلمه‌اي انگليسي نوشته شده كه معناي فارسي آن مي‌شود:‌ قابل اصلاح؟ و زير اين چارگوش نيز دو دايره‌ي كوچك مشاهده مي‌شود كه به معناي «بله» يا «نه» هستند و حالا ديگر معناي روشن يا خاموش شدن هر يك از آن‌ها را درك مي‌كنيد.

• 4. رأي مورد نياز

تصويب بيشتر پيشنهادهاي پارلماني به اكثريت (بيش از نصف)‌ آراء نياز دارد، اما برخي از پيشنهادها، كه تصويب آن‌ها حق گروه بازنده را ضايع مي‌كند، به دو سوم آراء نياز دارد. به عنوان نمونه، تصويب پيشنهاد «كفايت مداكره» سبب مي‌شود كساني كه هنوز در مورد پيشنهاد در دست بررسي صبحت نكرده‌اند، از حق صحبت خود محروم شوند. به همين دليل، تصويب پيشنهاد «كفايت مذاكره» به دو سوم آراء نياز دارد، تا به اين ترتيب، توازني بين حقوق موافقان و مخالفان ادامه‌ي مذاكره برقرار شود.

همانطور كه ملاحظه مي‌كنيد، چهارمين چارگوش از سمت چپ در بالاترين رديف نوشته‌هاي روي صفحه‌ي رويي دستگاه، كه با شماره‌ي 53 مشخص شده به همين خصوصيت پيشنهادها اختصاص داده شده است و زير آن سه دايره‌ي كوچك به نشانه‌ي سه لامپ ديده مي‌شود. روشن شدن دايره‌ي اول به معناي نياز به اكثريت آراء،‌ دايره‌ي دوم به معناي نياز به دو سوم آراء و روشن شدن دايره سوم به معناي «تصميم رئيس» است (به اين معنا كه به جاي رأي‌گيري، با نظر رئيس آن پيشنهاد رد يا تصويب مي‌شود).

• 5. قطع كلام

يكي ديگر از خصوصيات استاندارد پيشنهادهاي پارلماني به نحوه‌ي طرح آن‌ها مربوط مي‌شود. به اين معنا، كه اگر فرد ديگري نوبت صحبت داشته باشد مي‌توان آن پيشنهاد را مطرح كرد يا نه؟

در توضيح بايشتر بايد خاطر نشان كرد كه بعضي از پيشنهادها را مي‌توان حتي هنگامي كه كس ديگري در حال صحبت است مطرح كرد، مانند «اخطار برنامه‌اي» يا «پيشنهادهاي فوريتي». اما بعضي ديگر از پيشنهاد فقط زماني بايد مطرح شود كه كسي نوبت صحبت نگرفته باشد يا در حال صحبت نباشد.

آخرين چارگوش رديف بالا كه با شماره‌ي 54 مشخص شده به همين خصوصيت اختصاص دارد. در داخل اين چارگوش عبارتي انگليسي مشاهد مي‌كنيد كه ترجمه‌ي تحت‌الفظي آن مي‌شود: قطع كلام؟ و زير اين چارگوش نيز دو دايره‌ به معناي دو لامپ قرمز و سبز مي‌بيند كه معناي آن براي شما روشن است:‌ «بله» به اين معناست كه آن پيشنهاد را مي‌توان با قطع كلام سخنران مطرح كرد، و نه»‌ به اين معناست كه طرح آن پيشنهاد هنگام صحبت ديگري،‌ خارج است دستور است و نبايد مطرح شود.

خصوصايت ديگر

البته، پيشنهادهاي پارلماني سه خصوصيت ديگر دارند كه دو مورد آن‌ها به شيوه‌اي كه در اين دستگاه نشان داده شد، قابل نمايش نيست.

يكي از آن‌ها توجه به اين نكته است كه اين پيشنهاد در مورد كدام يك از ساير پيشنهادهاي پارلماني كاربرد دارد؟ به عنوان نمونه، آيا مي‌توان پيشنهاد اصلاح را در مورد پيشنهاد كفايت مذاكره به كار برد؟ كه قطعاً پاسخ مثبت نيست.

خصوصيت ديگر كه بسيار مهم پيشنهادهاي پارلماني اين است كه آيا پيشنهاد مورد نظر، از نظر رتبه بندي در نظام اولويت‌ پيشنهادها، در كجا قرار مي‌گيرد؟ به عبارت ديگر، پيشنهاد مفروض از كدام پيشنهادها جلو مي‌افتد، و از كدام پيشنهادها عقب خواهد افتاد؟

در توضح بيشتر، فرض كنيد در يك زمان خاص، پيشنهاد كفايت مذاكره مطرح شده باشد. آيا در آن هنگام مي‌توان پيشنهاد اصلاح پيشنهاد اصلي را مطرح كرد؟ پاسخ منطقاً‌ منفي است. چون اول بايد تكليف پيشنهاد كفايت مذاكره روشن شود. اگر اين پيشنهاد رأي بياورد، بلافاصله بايد پيشنهاد قبلي را كه در دست بررسي بوده به رأي گذاشت و به اين ترتيب، پيشنهاد اصلاح هنگامي كه پيشنهاد كفايت مذاكره در دست بررسي باشد، خارج از دستور تلقي خواهد شد.

نظام اولويت بندي پيشنهادها

متأسفانه،‌ نظام اولويت بندي پيشنهادها را نمي‌توان با اختراع دستگاه‌هايي از اين نوع به نمايش گذاشت. چرا كه فهم نظام اولويت بندي پيشنهاد‌ها، در واقع فهم يك دستگاه منطقي است و مستلزم فهم عميق كاركرد و فلسفه‌ي پيشنهاد‌هاي پارلماني و داشتن يك تفكر منطقي است. با اين همه، علاقمندان مي‌توانند به نموداري كه در اينجا ارايه شده مراجعه كنند. در اين نمودار، با رسم خطوط متفاوت‌، امكان كاربرد يك پيشنهاد نسبت به پيشنهادهاي ديگر ترسيم شده است. به علاوه، نحوه‌ي تنظيم پيشنهادها، نظام اولويت آن‌ها را به نمايش گذاشته است. (البته، فهم درست نظام اولويت پيشنهادها مستلزم مطالعه‌ي كتاب اصلي است).

• 8. قابليت تجديد نظر

يكي ديگر از خصوصيت استاندارد پيشنهادهاي پارلماني، «قابليت تجديد نظر» آن‌هاست. آيا وقتي پيشنهادي به تصويب رسيد، مي‌توان آن را مورد تجديدنظر قرار داد؟ فرض كنيد پيشنهاد ختم جلسه رأي آورد و جلسه به پايان رسيد. آيا اين پيشنهاد قابل تجديدنظر است؟ منطقاً‌ نه. اما بسياري از مصوبات تحت شرايط خاصي قابل تجديد نظر هستند. به اين ترتيب، قابليت تجديد نظر يك پيشنهاد نيز يكي از خصوصيات استاندارد پيشنهادهاي پارلماني است كه دستگاه «راهنماي الكتريكي رويه‌ي پارلماني» به آن اشاره‌اي نكرده است.

گفتني است كه در ميان تمام پيشنهادي پارلماني، كه در طول قرن‌ها در پارلمان بريتانيا ساخته شده‌اند، فقط پيشنهاد «تجديدنظر» است كه منشأء آمريكايي دارد و در كنگره‌ي ايالات متحد آمريكا ساخته و قانونمند شد.

هرچند دستگاه «راهنماي الكتريكي رويه‌ي پارلماني» دستيابي به خصوصيات پيشنهادهاي پارلماني را آسان مي‌سازد، اما اگر به مجموعه‌ي كاملي از خصوصيات ششگانه‌ي تمام پيشنهادهاي پارلماني (كه با در نظر گرفتن حالت‌هاي متعدد آن به 86 پيشنهد مي‌رسد) علاقمند هستيد،‌ اينجا را كليك كنيد و برگردان فارسي يكي از نمودارهاي كتاب «رابرتز روولز آو اوردر» را پريسنت بگيريد.

3. دستور جلسه

سومين قسمت دستگاه «راهنماي الكتريكي رويه‌ي پارلماني» به دستور جلسه اختصاص يافته است. در داخل چارگوش‌هاي ستون سمت راست صفحه‌ي رويي كه با شماره‌هاي 60 تا 68 مشخص شده‌اند، عباراتي انگليسي نوشته شده كه معادل فارسي آن‌ها به ترتيب از بالا به پائين عبارت است از:
 1. رسميت جلسه
 2. حضور غياب
 3. قرائت صورجلسه (نشست قبلي)
 4. گزارش مسؤلان
 5. گزارش كميته‌‌ها
 6. موضوع ناتمام
 8. موضوع جديد
 9. برنامه‌ي روزها
 10ختم جلسه

مشاهده مي‌شود كه در سمت چپ هر كدام از اين چارگوش‌ها،‌ تصوير يك سويچ ديده مي‌شود، و در سمت چپ همان سويچ يك دايره كه به معناي يك لامپ است. با به كار انداختن سويچ هر يك از مراحل دهگانه‌ي اداره‌ي مجمع تصميم‌گيري، لامپ مربوط به همان مرحله روشن مي‌شود تا همه بدانند كه مجمع در چه مرحله‌اي از دستور كار خود قرار دارد.

طرز كار اين قسمت از دستگاه ساده است و نيازي به توضيح بيشتر ندارد. اما تأكيد بر دو نكته در اين جا خالي از لطف نخواهد بود.

در هر زمان ففط يك موضوع

يكي از نخستين اصول عرف پارلماني كه در اوايل قرن شانزدهم (سال 1581) در پارلمان بريتانيا به عنوان يك اصل به رسميت شناخته شد، اصل «در هر زمان يك موضوع» است. بر اساس اين اصل، تا وقتي يك پيشنهاد تعيين تكليف نشده باشد، پيشنهاد بعدي خارج از دستور خواهد بود و كسي حق طرح پيشنهاد جديد را ندارد. اين اصل آنقدر مهم است كه كل نظام اولويت بندي پيشنهادهاي پارلماني و كل قواعد بازي دموكراسي بر مبناي همين اصل شكل گرفته است. در اهميت اين اصل، همين بس كه، به عنوان نمونه، در زمين بازي قوتبال، همزمان،‌ نه يك توپ، بلكه توپ‌هاي متعدد در چرخش باشد. در آن صورت حتي تصور وجود قواعد بازي نيز غيرممكن خواهد شد.

التبه، توجه داريد كه در مجامع تصميم‌گيري ايراني اين اصل اصلاً شناخته شده نيست. به همين دليل، نيازي هم به درك نظام اولويت بندي پيشنهادها احساس نمي‌شود. در نتيجه، به جاي تفكر منطقي گروهي، كه قواعد بسيار پيچيد‌ي منطقي داردف در جريان تصميم‌گيري،‌ با چيزي شبيه حمام (با عرض معذرت) زنان مواجه هستيم كه در آن هر كس هر چه دلش مي‌خواهد مي‌گويد و سرانجام عده‌اي از نفس مي‌افتند و جان سخت ترين افراد به تحمل اين وضعيت جنون آميز ادامه مي‌دهند.

با اين توضيج است كه مي‌توان اهميت مفرد بودن كلمه‌ي «موضوع» را در بند 6 فوق دريافت. در توضيح اين اهميت بايد گفت، وقتي ختم جلسه اعلام مي‌شود، فقط يك موضوع نا تمام بايد باقي مانده باشد. در آن صورت، در جلسه‌ي بعدي نيز، فقط همان يك موضوع كه در جلسه‌ي قبلي ناتمام باقي مانده مطرح خواهد شد. بديهي است كه آن موضوع‌، يك پيشنهاد اصلي است كه در جريان بررسي آن، چندين پيشنهاد فرعي نيز براي تعيين تكليف آن مطرح شده باشد. به اين ترتيب، يك پيشنهاد، همراه با مجموعه‌اي از پيشنهادهاي فرعي، از جلسه‌ي قبل به جلسه بعد منتقل مي‌شود. در اين حالت، وظيفه‌‌ي صورتجلسه است كه صحنه‌ي بازي را - درست مانند بازي شطرنج و وضعيت مهره‌ها در يك بازي ناتمام - گزارش دهد و بازي از حركت آخرين مهره، دوباره شروع شود.

تفاوت «اجندا» و «دستور جلسه»

قانون عام پارلماني، ترتيب انجام امور در مجامع پارلماني را مشخص كرده است. اين ترتيب، همان است كه در بندهاي دهگانه‌ي فوق ذكر شده است. اين ترتيب، با دستور جلسه‌ي يك روز خاص يك مجمع تفاوت دارد. در توضيح بيشتر بايد گفت، در مرحله‌ي چهارم، مسؤلان انجمن بايد بايد گزارش خودشان را مطرح كنند. اما اينكه در يك نشست خاص، كدام يك از مسؤلان اول و كدام يك دوم گزارش خود را ارايه خواهند داد، در «دستور جلسه» تعيين مي‌شود كه مسؤليت تنظيم آن معمولاً بر عهده‌ي هيأت مديره است. اما هر نوع تغيير در ترتيب امور كه در اجندا مشخص شده، برعهده‌ي مجمع است و از عهده‌ي هيأت مديره بيرون خواهد بود. مگر آنكه مجمع با تصويب مصوبه‌اي اين حق را به هيأت مديره تفويض كند.

نكته بعدي اين است كه يك انجمن يا سازمان، مي‌تواند به دلخواه خود،‌ ترتيب استاندارد مراحل مختلف يك نشست مجمع را تغيير دهد. به عنوان نمونه، نخستين مرحله، اجراي مراسم گشايش با اجراي سرود ملي باشد. براي اين كار، مجمع بايد يك «قواعد نظام خاص» - در برابر «قواعد نظام عام» - به تصويب برساند. در آن صورت،‌ قواعد نظام خاص نسبت به قواعد نظام عام، در اولويت قرار مي‌گيرد.

4. زمان سنج

چهارمين قسمت دستگاه «رااهنماي الكتريكي رويه‌ي پارلماني» به سنجش زمان اختصاص داده شده به سخنرانان مربوط مي‌شود. شكلي كه شبيه يك ساعت در قسمت وسط و پائين صفحه‌ي رويي دستگاه ملاحظه مي‌شود، يك زمان سنج است. بر اساس قانون عام پارلماني، هر سخنران هر بار حق دارد ده دقيقه در مورد يك موضوع صحبت كند. هر سازمان مي‌تواند اين مدت را در «قواعد نظام خاص» خود تغيير دهد. به علاوه، در جريان مذاكره نيز، با طرح پيشنهاد «كميت مذاكره»‌ مي‌تواند زمان مذاكره و تعداد مذاكره كنندگان موافق و مخالف را تعيين كرد. در هر حال، اين دستگاه زمان سنج، به رئيس جلسه و به حاضران كمك مي‌كند تا دريابند كه چه مدت بايد صحبت كنند، و چه مقدار از زمان سخنران باقي مانده است.

قواعد منطق تفكر گروهي

در سند مربوط به ثبت پتنت اين دستگاه اختراعي، توضيحات فني در مورد روش كاركردن اين دستگاه الكترونيكي نيز ارايه شده كه از آن صرف ظر مي‌شود. همانطور كه در پيشگفتار اين نوشته مطرح شد، هدف از معرفي اين دستگاه، جلب توجه انجمن سازان و انجمن داران نسبت به اين موضوع است كه تصميم‌گيري جمعي، به عنوان يك تفكر گروهي، مانند تفكر فردي، به قواعد منطقي تفكر گروهي نياز دارد كه در ايران شناخته شده نيست. البته، شواهد نشان مي‌دهد قواعد تفكر فردي هم شناخته شده نيست. بنا بر اين، دوره مي‌كنيم، شب را و روز را،‌ هنوز را . . .