پيشگفتار بر عرف پارلماني:‌ راهنماي جفرسون (5)

15 شهريور 1390

سه شنبه 6 سپتامبر 2011 بوسيله ى ژنرال هنري مارتين رابرت , گروه‌ نويسندگان , داود حسين

«راهنماي آيين پارلماني» نوشته توماس جفرسون كه در سال 1801 در ايالات متحد آمريكا منتشر شد،‌ نخستين كتاب در مورد عرف پارلماني است كه در آن كشور منتشر شده است. پنجمين قسمت از «پيشگفتار» كتاب «رابرتز روول آو اوردر» Robert’s Rulels of Order- Newly Revised كه برگردان آن در ادامه به علاقمندان به فعاليت‌هاي گروهي دموكراتيك تقديم مي‌شود، به اهميت و نقش جفرسون و كتابش در شكل‌گيري دموكراسي در ايالات متحده و تثبيت قواعد و عرف پارلماني در آن كشور پرداخته است.

جفرسونن در مقدمه‌ي كوتاه و عالي خود بر آن كتاب اذعان مي‌كند كه قواعد روش اداره‌ي مذاكرات در «پارلمان» انگليس چنان خردمندانه ساخته شده كه ما نمي‌توانيم مانند آن را پيدا كنيم. وي قانون كنگره را نيز تركيبي از اصول قانون اساسي ايالات متحده، مقررات كنگره و هر جا كه اين دو ساكت بودند‌،‌ قواعد «پارلمان» معرفي مي‌كند. دقيقاً همين اصل نيز اكنون در اداره‌ي تقريباً تمام مجامع مشورتي جاري است: قوانين ملي، در اولويت اول، اساسنامه‌ و آئين‌نامه‌هاي يك سازمان در مرحله‌ي دوم،‌ و هركجا كه اين دو منبع ساكت باشند،‌ كتاب «رابرت روولز آو اوردر» كه قواعد عرف پارلماني را گردآوري و معرفي كرده، در مرحله‌ي سوم قرار مي‌گيرد.

خاطر نشان مي‌كند كتاب «رابرت روول‌ز آو اوردر» كه با نام موقت «نطام‌نامه انجمن» به فارسي ترجمه شده در بخش عرف پارلماني وب‌ سايت مؤسسه اخلاق پزشكي ايرانيان و نيز در بخش عرف پارلماني شبكه اطلاع رساني كارفرمايان ايران ‍[شاكا] در دسترس است. علاقمندان به كسب اطلاعات بيشتر مي‌توانند به اينجا ايميل بزنند. اما برگردان بخش ديگري از پيشگفتار اين كتاب:

راهنماي جفرسون

به رغم اين پيشرفت، نظام پارلماني ايالات متحده‌ي جوان به روشمندسازي [1] بيشتري نياز داشت. توماس جفرسون در مقام رياست سنا هنگامي كه به عنوان معاون رياست جمهوري ايالات متحد خدمت مي‌كرد (1801 - 1797)، اين نياز را ديد، كه با توجه به وضعيت در سنا آن را به اين شرح توصيف كرد:

قانون اساسي ايالات متحد به هر يك از شاخه‌هاي (كنگره)‌ اجازه مي‌دهد «قواعد رويه‌‌اي خودشان را تعيين كنند». بنا بر اين سنا بعضي قواعد را براي مديريت خود تدوين كرده است؛ اما اين‌ها فقط چند مورد هستند و تمام اخطار‌هاي نظام‌نامه‌اي را چه تحت قواعد خودشان مطرح ‌شوند و چه نشوند، به تصميم‌گيري رئيس سنا، بدون مذاكره و بدون فرجام‌خواهي ارجاع مي‌دهند. اين امر يك گستره‌ي بسيار وسيع تصميم‌گيري را در صلاح‌ديد رئيس [سنا] قرار مي‌دهد . . .كه اِعمال نامنظم آن تأثير قدرتمندي بر كارها و تصميم‌ها مي‌گذارد . . . رئيس بايد. . . نياز به ارجاع به يك نظام شناخته شده‌اي از قواعد را احساس كند. اما به كدام نظام . . . به عنوان مكمل [قواعد] سنا . . . رجوع كند؟ [2]

جفرسون نتيجه گرفت كه «پارلمان» كاربردي‌ترين الگو براي كنگره را ارايه مي‌دهد. پارلمان «به عنوان الگوي اصلي بيشتر» تشكيلات قانو‌ن‌گذاري ايالتي خدمت كرده است. پارلمان «مدلي بود كه ما همه آن را مطالعه كرديم، در حاليكه كه با جرح و تعديل‌هاي آن در چندين ايالت خود آشنايي كمي داشتيم. . . قواعد آن براي اداره‌ي مذاكرات در يك تشكيلات مشورتي، و كسب معناي حقيقي آن، شايد چنان خردمندانه ساخته شده باشد كه هيچ قاعده‌ي ديگري نمي‌تواند براي ما شناخته شود . . ». [3]

جفرسون‌، راهنماي آيين پارلماني خود را، كه در سال 1801 منتشر شد: «قانون رويه‌ها در كنگره به عنوان تركيبي از اصول قانون اساسي، مقررات سنا، هرجا كه اين‌ها ساكت باشند، قواعد پارلمان» تعريف كرد. وي در آن كتاب از حدود پنجاه اثر و سند انگليسي در مورد قانون پارلمان و موضوع‌هاي مربوطه نقل مي‌كند. با اين وجود، در ميان اين منابع، حفرسون در پيشگفتار خود بر راهنما (ص 15) دين اصلي را متوجه سنت‌هاي رويه‌اي در مجلس عوام [4] اثر جان هاتسل [5] اعلام مي‌كند كه از 1768 تا 182 منشي مجلس عوام بود. اين كتاب كه ابتداء در سال 1781 منتشر شد، امروز بهترين مرجع در مورد رويه‌ي مجلس عوام در قرن هيجدهم است.

جايگاه راهنماي جفرسون به عنوان نخستين اثري كه اصول پارلماني را براي جمهوري دموكراتيك ما تعريف و تفسير كرد و يك الگوي اساسي از قواعد و مقياسي از يك‌دستي براي روند قانون‌گذاري در ايالات متحد ارايه داد چالش‌ناپذير است. مرجعيت راهنما از طريق تصويب آن به وسله‌ي مراجع قانون‌گذاري ايالتي و سايرگروه‌ها تثبيت شده است. مجلس نمايندگان نيز راهنماي جفرسون را تصويب كرد، با اين حال، تفاوت بين مجلس و سنا سبب شد تا مجلس مجموعه قواعد و رويه‌هايي را تدوين و اعمال كند كه عمدتاً جايگزين اثر جفرسون شدند.

پيشگفتار بر عرف پارلماني (1)
منشاء اوليه پارلمان انگليس(2)
توسعه‌ي رويه‌ در پارلمان(3)
انتقال رويه‌ي پارلماني به آمريكا(4)
راهنماي جفرسون(5)
راهنماي كوشين(6)
تكوين قواعد نظام رابرت(7)
بازنگري‌هاي بعدي(8)
تأثير رابرت(9)